Bacteriën: één grote beestenboel.

Bacteriën zijn eencellige micro-organismen en een van de meest voorkomende ‘diertjes’ ter wereld. Klein als ze zijn, werden ze pas in 1676 ontdekt nadat antoni van leeuwenhoek de microscoop sterk verbeterde. Pas in 1928 werd penicilline (een antibioticum) ontdekt door alexander fleming. Een wondermiddel waar hij de nobelprijs voor kreeg in 1945. Tegen die tijd overigens doken de eerste resistente bacteriën al op. Het zijn slimme diertjes!
 
Slim? Vergeleken bij ons mensen kunnen ze zich veel beter aanpassen (muteren) aan barre omstandigheden. Geen uitdaging is groot genoeg voor ze. Soorten die overleven bij extreem lage temperaturen, maar ook bij zeer hoge, kokende temperaturen (black smokers). Zelfs soorten die leven in hoge concentraties zwavel. Er zijn vermoedens dat ze zelfs buitenaards in ons zonnestelsel voorkomen.

Wordt het even te zwaar voor ze? Dan kunnen ze 100-en jaren in winterslaap gaan, om vervolgens als het tij keert weer wakker te worden en hun reproductiewerk voort te zetten. Want reproduceren kunnen ze als de beste. Seksloos delen ze zich in tweeën in een razend tempo. Binnen een minuut of twintig kan een bestaande kolonie verdubbelen. Dat telt lekker aan natuurlijk in een paar dagen. Miljarden en miljarden.
 
Een paar getallen: In onze darmen zijn bacteriën van onschatbare waarde. 100.000 miljard bacteriën ‘vermalen’ ons voedsel tot hapklare brokken. Dat is 10 keer zoveel als alle cellen in ons lichaam bij elkaar opgeteld.
 
Maar ze zitten werkelijk overal. En in een niet te geloven variëteit. In onze mond  leven wel 600 verschillende soorten. Hoestbuitje? In een onderzoek bij 50 mensen vonden ze 4700 verschillende soorten op hun handen. Handjes schudden? Vaatdoekje stinkt? ? Als niets vermoedende zwemmer een slokje zeewater naar binnen? Meteen zwemmen 1000 verschillende soorten bacteriën naar binnen. In de oceaan leven wel 5 miljoen verschillende soorten. Een biodiversiteit met ongekende proporties. Onzichtbare vrienden en vijanden.

Zonder bacteriën echter geen leven. We kunnen niet zonder ze. Ze worden ook nog steeds belangrijker. Inmiddels worden bacteriën op grote schaal ingehuurd omdat ze leuke dingen kunnen doen. Medicijnen maken bijvoorbeeld. Of water zuiveren. Of zelfs plastic opeten. Ook nuttige diertjes dus.
 
Daar tegenover zitten er ook bijzonder nare exemplaren tussen. Dodelijk voor de levende wezens op onze aardbol. Die kun je maar beter niet tegenkomen. Komodovaranen hebben 60 verschillende soorten dodelijke bacteriën in hun speeksel. Bijten ze hun prooi dan worden die even afgeleverd al daar. Creatieve omgangsvormen.
 
Enkele ongure types uit een lange lijst die we maar beter niet tegen kunnen komen:
 
Legionella Pneumophila. Veroorzaakt Legionella. Met mogelijk dodelijke afloop.

Streptococus Pyrogenes: een vleesetende bacterie, je wordt letterlijk opgegeten! Maar deze familie veroorzaakt o.a. ook wondroos, reuma (vormen), kraamvrouwenkoorts en roodvonk.
 
Salmonella bacteriën.  Een hele familie van bacteriën die vaak voedsel gerelateerd zijn omdat ze de ‘huisdieren’ van de dieren zijn. Een oorzaak van voedselvergiftiging  tot aan tyfus. Kip zit er vol van.

Mycobacterium tuberculosis veroorzaakt  tuberculose. Wereldwijd 2 miljoen doden per jaar. Sommige vormen van TBC zijn al niet meer te behandelen vanwege resistentie van de veroorzaker.

Wolbachia, een bacterie die zich nestelt in een ei- of zaadcel en daar al zijn genetische gegevens naar kopieert..
 
Staphylococcus Aureus Ook wel MRSA genoemd. En inmiddels antibioticum resistent. Veroorzaakt onder andere longontsteking. Ziekenhuizen zijn er panisch voor.. Het heet dan ook in de volksmond: de ziekenhuisbacterie. Komt in 40% van de varkens voor. Voedsel voor vegetariërs.
 
Escherichia Coli, of ook wel E.Coli. Onze darm bacterie. Dagelijks spoel jij er tientallen miljarden van door het toilet. Onschuldig? Wel als ze daar blijven. Buiten de darm elders in het lichaam kunnen ze dodelijk worden. Sommige soorten zijn inmiddels resistent geworden.

Pseudomonas aeruginosa Ook een ziekenhuis bacterie. Het brandwondencentrum is eens in zijn geheel ontruimd. Deze bacterie heeft mij ook een keer te pakken gehad. Kantje boord voor me. Vaak zijn ze al resistent..  Deze bacterie wordt ook (recent) in verband gebracht met de taaislijmziekte.

Zo zijn er nog veel meer. Het zou veel te ver voeren hier.

Natuurlijk hebben zieke geesten ook bedacht dat je ze kan inzetten voor oorlogsdoeleinden. Voorbeelden: Bacillus Anthracis  (ook wel antrax genoemd) die miltvuur  veroorzaakt Op brede schaal geproduceerd en ingezet door vele mogendheden. En nog zijn ze van de aardbol niet verdwenen. Ook makkelijk te maken voor terroristen. Mensen kunnen beesten zijn.

Het grootste, al bestaande, gevaar is de snel opkomende resistentie. Belangrijkste oorzaak is dat artsen te makkelijk en te vaak antibioticum voorschrijven. In Nederland (en de Scandinavische landen) is er een vrij strikt beleid, maar ook hier  wees recent onderzoek uit dat er erg veel fouten in worden gemaakt.

In de arme landen grijpt men (als men het al kan betalen) veelvuldig naar de zogenaamde breed-spectrum antibiotica. Schieten uit de heup. En dus door dit veelvuldig gebruik worden bacteriën in breed verband op resistentie getraind. Zoals hierboven al aangegeven: het worden er snel meer. En niet de leukste jongens van de klas. Wel de slimste. Onze grootste bedreiging.
 
Worden ze ons ooit echt te slim af? Berg je dan maar….

Verder lezen: Encarta: bacteriën.  Een boeiend overzicht waar bacteriën wel niet allemaal van kunnen leven.

Plaatje: Staphylococcus Aureas

Deel van een serie over ‘micro monsters’:
Virussen: Pandemie: niet een kwestie van of, maar van wanneer.
Bacteriën: dit blog.
Schimmels.: komt nog
Parasieten: komt nog.