Socratische gesprekken. Gemiste kans voor bloggers?

Het vervolg van “geen mening hebben heeft wel wat“. Nu een blog over een gesprekstechniek geïntroduceerd en gebruikt door socrates. Een gesprekstechniek die eigenlijk op maat is gemaakt voor het bloggen maar waar vrijwel niemand gebruik van maakt. Vreemd eigenlijk.

Socrates leefde van 470-399 (v. Chr.) in Griekenland. Zelf heeft hij geen verhandelingen achtergelaten. Wat over hem bekend is werd opgetekend door anderen. Onder andere door Plato en Xenophon. Beiden hebben veel gesprekken met hem gevoerd.

Kern van zijn denken was dat wijsheid enkel in jezelf zit (“ken u zelf”). Het is de kunst om die er uit te halen. Hij had daar een bijzondere techniek voor ontwikkeld: enkel vragen stellen aan degene die iets (veronder)stelt.

Daarmee verschafte hij de stellingnemer meer inzicht over de onderbouwing van diens eigen stelling. En op welke gronden deze zelf tot deze mening was gekomen. Veelal leidde dat er toe dat de stellingnemer tot een gewijzigde en beter onderbouwde stelling kwam of moest komen. Of niet, ook goed, dan was er wel meer inzicht verkregen. Van veronderstelling naar stelling.

Schematisch wordt in een dergelijk gesprek de volgende 3 stappen doorlopen:
 
1. contact maken: niet de mening ontkrachten, maar ‘meegaan’ door het stellen van open vragen naar de verbijzondering van de mening. Dit wordt ook wel de “Socratische ironie” genoemd.
 
2. op de proef stellen, ook vragenderwijs. Socrates kon uiterst bekwaam, slechts door het stellen van de juiste vragen, de stellingnemer laten inzien dat de gesprekspartner het ‘eigenlijk ook niet (meer) weet’. Dan is er heel wat bereikt. De gesprekspartners staan nu opener en hebben behoefte om samen uit te zoeken wat dan wel een genuanceerde mening zou kunnen zijn.

3. “het baren van kennis” volgens de ‘de kunde der vroedvrouwen’. Een beetje trekken, duwen en geleiden dus. Door het wederom enkel stellen van vragen leidt je de gesprekspartner naar de kennis die hij dan wel bezit. En stuurt hem op die manier naar betere antwoorden. Antwoorden die uiteindelijk tot een gezamenlijke opinie kunnen leiden. Waar geen speld meer tussen te krijgen is, of lijkt te zijn. Het doel is bereikt.
 
Zonder zelf stelling te nemen, kon Socrates met iedereen op deze wijze het gesprek aangaan. Vruchtbare gesprekken waar veel bereikt werd. Soms ook met hele grote gevolgen (zie zijn levensbeschrijving in de eerste link).
 
Enkel door het stellen van vragen wordt vooruitgang geboekt en komen er oplossingen. De methode staat daarmee haaks op wat veelal in debatten wordt toegepast: stelling(en) (in)nemen en dan de eigen stellingen verdedigen. Veelal tot niets leidend. Hoogstens “agree to disagree?”.

Iets wat je ook hier regelmatig op het VKblog kunt lezen. Meestal op het eind van een eindeloze en inmiddels vastgelopen discussie. Ook gemiste kansen.

Voordelen van de Socratische gesprekstechniek ten opzichte van de ‘welles-nietes’ debatten zijn:
a. verhelderende inzichten in de problematiek.
b. betere afstemming van het denkpatroon van de deelnemers.
c. ruimere begripsvorming voor de andere standpunten.
d. snellere ontmaskering van vooroordelen.

Met als uiteindelijk doel: “agree-to-agree”.

Socratisch Bloggen.
Bloggen biedt het ideale podium voor Socratische gesprekken. De blog is de kapstok. De lezers kunnen samen met de schrijver immers in een dialoog middels het stellen van vragen gezamenlijk de veronderstellingen van de stelling(en) onderzoeken en daardoor het inzicht in het onderwerp vergroten. De ‘notulen’ worden bij het bloggen direct opgesteld. Elke lezer kan op elk moment inhaken (en ook afhaken) en het gesprek nalezen. Vervolgens kiezen om er weer aan mee te doen.

Mogelijkheden die er niet waren toen Aristoteles zijn gesprekken hield. Je moest er toen letterlijk en figuurlijk constant bij blijven.

Dat kunnen boeiende(r) gesprekken worden. Met meer resultaat dan nu gemiddeld wordt bereikt in de 150 blogs die hier worden neergezet per dag. En de miljoenen in de wereld. Toch zie je het zelden gebeuren. Ook een gemiste kans lijkt me. Wie wil er immers geen goed gesprek?
 
Resumerend:
“Geen mening hebben heeft wel wat”, kan leiden tot een ander bloggedrag. Bloggedrag wat nóg meer kan opleveren. Voor bloggers en de reaguurders. En uiteindelijk bijdragen tot vergroting van kennis en met behoud van de ‘lieve vrede’.

Een pleidooi om meer “Socratische gesprekken” te voeren. Hier en in de echte wereld. Een kans? Het proberen waard? Niet eenvoudig zeg ik er meteen bij. Maar het heeft mij al langer veel opgeleverd.
 
Vragen?
 
Bronnen:
Wikipedia: Socrates.
Wikipedia: Socratische methode.
Philocon.org: meer gedetailleerde uitleg over socratische gesprekken.
FAQ Socratisch gesprek

Terug lezen:
Dit is de het vierde deel uit een serie over ‘blog-gesprekken’:
Blog 1: Het feestje: mijn metafoor voor het bloggen.
Blog 2: Alles is perceptie. De paradox.
Blog 3: Geen mening hebben heeft wel wat.