De bankcrisis: ons prisoner’s dilemma

 

Banken dreigen met bosjes om te vallen in wat eens Luilekkerland was. Banken werden decennia lang gezien als een van de meest betrouwbare en solide cash cows in the World of Milk and Honey. Moedeloos kijken ze ons nu aan, en smeken ons om vertrouwen. Geven we dat? Of zijn we ‘uitgemolken’?

Het Prisoner’s Dilemma:
Voor degenen die niet zo bekend zijn met dit begrip een korte uitleg:
Twee gevangenen hebben samen een misdrijf gepleegd. Het bewijs mist echter. Zij worden elk in apart van elkaar gescheiden cellen opgesloten, zodanig dat onderlinge communicatie onmogelijk is. Ze kunnen bekennen of blijven zwijgen en ze weten wat daarvan de gevolgen zijn:
a. als de een bekent en de ander zwijgt, dan wordt degene die bekend heeft getuige à charge en hij wordt vrijgelaten; de ander wordt veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf;
b. als ze beide bekennen, worden ze elk tot 5 jaar veroordeeld;
c. als ze beide zwijgen worden ze vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs.

Uit onzekerheid over hetgeen de ander zal doen zullen beide kiezen voor bekennen. Immers door te zwijgen, loopt men het risico dat de ander bekent en als gevolg daarvan krijgt men een straf van 20 jaar. Beter was het geweest overleg te voeren en een afspraak te maken. Dan was de uitkomst voor beide misdadigers vrijspraak geweest.

Wantrouwen en onzekerheid over het handelen van de ander, in combinatie met het dilemma te moeten kiezen tussen persoonlijk korte termijn gewin ten opzichtte van het collectief (samen vrijspraak), resulteert in een voor beiden slechte uitkomst. Maar in dit geval wel rechtvaardig (beiden 5 jaar).

In de economie komen we dit verschijnsel vaak tegen bij het milieuvraagstuk. De zorg voor een beter milieu kost het individu moeite en werpt alleen vruchten af als (vrijwel) iedereen zo handelt. Uit wantrouwen jegens de ander op dit punt en korte termijn eigen voordeel vertonen weinigen milieuvriendelijk gedrag. In dit soort gevallen moet een overheid het maatschappelijk wenselijke gedrag afdwingen, vinden velen.

Onderling wantrouwen is de bron van alle ellende. Ook in deze financiële crisis. Immers: Beurskoersen maken een dramatische val: gebrek aan vertrouwen. Meest sentiment gedreven. Lang niet vanwege de resultaten.
Er zijn zat liquide middelen ook bij de banken. Maar ze zijn niet meer echt liquide: het stroomt echter niet meer door onderling wantrouwen: jij of ik die gaat vallen? Bij jou de rij of bij mij?

Als ‘iedereen’ zijn spaarcenten ophaalt valt elke bank gegarandeerd om. Zaak is dus dat dat niet gebeurt. Bij geen enkele bank. Anders allemaal in de rij voor het domino-effect..

In dat besef: vertrouwt de burger er op dat de ‘buurmannen’ niet voor eigen ‘zekerheid’ gaan en niet ‘ook’ snel hun centen gaan ophalen?
Of kan men blijven geloven dat ‘men’ zal snappen dat juist het laten staan van de spaarcenten de banken overeind zal houden, in ons collectief belang?

De oplossing ligt dus voor de hand. Maar hebben de burgers die in de hand?
Centen ophalen (korte termijn persoonlijk belang: ‘bekennen’)?
Centen niet ophalen (collectief belang: ‘zwijgen’)?

Nee, het vertrouwen bij de overheden, en de banken, en de burgers dat ‘de burgers’ deze oplossing in eigen hand hebben is er niet meer. Waarschijnlijk grotendeels terecht. De kans wordt steeds groter dat er massaal ‘bekend’ wordt.

En inderdaad: de enigen die nog kunnen inspringen bij dit prisoner’s dilemma zijn dan de overheden.
In het besef dat de individuele burger slechts voor eigen belang zal gaan, gaat men maatschappelijk gewenst gedrag proberen af te dwingen door er voor te zorgen dat er geen lange rijen voor de bankkantoren komen te staan. Waarmee de burgers het systeem, en daarmee zichzelf collectief de nek zouden omdraaien. Verstandige keuze overigens naar mijn mening. Hoe wordt er ingegrepen?

a. Toezichthouders, centrale banken en overheden pompen dan zelf maar enorme hoeveelheden geld in het inmiddels drooggevallen financiële systeem. Enkel om het te laten stromen.
b. Overheden geven garanties aan spaarders (de Ierse regering geeft inmiddels garantie af voor alle spaartegoeden, ongeacht de hoogte).
c. Banken overeind houden door aandelen te kopen en/of geld te injecteren en daarmee vertrouwen te leveren/kopen. Enkel in de hoop dat daarmee de rijen niet zullen gaan ontstaan.

Kernwoord is dus: vertrouwen. Tel maar eens vanavond hoe vaak dat woord valt in de nieuwsberichten en analyses op TV en radio. Sentimenten drijven de markt nu, niet de ratio’s.

En de kern is dus ook hier:
Als burgers elkaar niet meer (kunnen) vertrouwen, is er geen collectief, en straft men uiteindelijk zichzelf. Collectief.

En dat is de hoge prijs die we met zijn allen betalen voor het nog groeiende individualisme dat al in de jaren 80-90 is ingezet.
Nu is het de financiële crisis. Er zijn er al anderen geweest, en nog anderen zullen volgen.
We zijn onze eigen gevangenen geworden, met alle dilemma’s van dien. Schuldig ook nog. Met gebrek aan bewijs..

Ons eigen prisoner’s dilemma..

Met ernstige gevolgen wereldwijd..